Uçuş gecikmesi ya da iptali yaşayan yolcular için en merak edilen sorulardan biri: "Havayolu hangi durumlarda tazminat ödemek zorunda değildir?" Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından yürütülen SHY-YOLCU yönetmeliği, bu konuda açık ve net düzenlemeler sunar. Avrupa Birliği mevzuatından farklı olarak, Türkiye'de uygulanan sistemde tazminat şartları ve istisnalar özellikle uçuşun kontrol dışı sebeplerle gerçekleşmemesi durumunda devreye girer.
Bu yazıda, SHGM esaslarına göre hangi durumlarda hava yollarının tazminat ödemekle yükümlü olmadığını detaylı şekilde inceleyeceğiz.
Rötar ya da İptal Durumunda Tazminat İstisnaları
Havayolu hangi durumlarda tazminat ödemek zorunda değil? Bu soru, uçuşu geciken veya iptal edilen yolcuların en çok merak ettiği konular arasında yer alır. SHGM mevzuatına göre bazı istisnai koşullarda havayolu firmaları tazminat sorumluluğundan muaf tutulabilir. Bu istisnalar neler? Hemen inceleyelim:
1. Olağanüstü Haller
SHGM mevzuatına göre, havayolu şirketleri olağanüstü haller durumunda tazminat ödemek zorunda değildir. Bu kapsama giren başlıca durumlar:
- Yoğun sis, kar, fırtına, dolu, şiddetli yağmur gibi hava muhalefeti
- Deprem, sel, volkanik patlama gibi doğal afetler
- Sınır kapatma, grev, siyasi istikrarsızlık gibi durumlar
- Havalimanındaki öngörülemeyen kapanma veya pist bakımı
Bu durumlar havayolunun kontrolü dışında gelişen sebepler olduğu için, yolculara bilgi verilmesi yeterlidir, tazminat zorunlu değildi
2. Yolcunun Check-in Yapmaması
Tazminat hakkından yararlanabilmek için yolcunun uçuş saatinden en az 1 saat önce check-in işlemini tamamlamış olması gerekir. Check-in yaptırılmamış yolcular için gecikme ya da iptal olsa dahi tazminat hakkı bulunmaz.
3. Minimum Gecikme Sürelerinin Altında Kalma
SHGM'ye göre uçuş tazminatı hakkı doğması için uçuşun varış noktasına planlanandan en az 3 saat gecikmeyle ulaşması gerekir. 3 saatin altındaki gecikmelerde havayolu ikram ve iletişim gibi hizmetleri sağlamak zorundadır; ancak tazminat zorunluluğu bulunmaz.
4. Yolcunun Uçuşa Kabul Edilmemesi (Kendi Kusuru Nedeniyle)
Bazı durumlarda yolcu, kendi kusuruyla uçuşa kabul edilmez:
- Geç kalma
- Kimlik ya da pasaport eksikliği
- Güvenlik veya davranış sorunları
Bu tür durumlarda uçağa alınmayan yolcu tazminat hakkı talep edemez.
5. Yolcunun Tazminat Şartlarını Karşılamaması
Yolcunun tazminat alabilmesi için:
- Biletinin doğrudan havayolundan ya da yetkili acenteden alınmış olması
- Rezervasyonunun onaylanmış olması
- Uçuşa zamanında gelmiş olması gerekir
Bu kriterlerden biri bile eksikse havayolu tazminat sorumluluğu taşımaz.
6. Teknik Arızaların Detayına Dikkat!
Her teknik arıza tazminat dışı değildir. Eğer havayolu teknik problemi düzenli bakım eksikliğinden kaynaklı yaşamışsa, bu olağanüstü hâl sayılmaz ve tazminat doğabilir. Ancak uçuş öncesi yapılan tüm bakım işlemlerine rağmen öngörülemeyen bir teknik sorun oluşmuşsa, bu durumda tazminat ödenmeyebilir.
Havayolunun gerekçe olarak teknik arıza sunduğu durumlarda, bakım kayıtlarının incelenmesi uzmanlık gerektirir.
7. Grev ve İş Bırakma Eylemleri
Şirket dışı çalışanların yaptığı grevler olağanüstü hâl sayılır. Ancak aynı kural şirketin kendi çalışanları için geçerli olmayabilir. Örneğin, kabin ekibinin kendi içinde yaptığı grev planlı değilse tazminat gündeme gelebilir.
8. Aktarmalı Uçuşlarda İstisnalar
Aktarmalı uçuşlarda ilk uçuşta yaşanan bir gecikme tüm planı etkileyebilir. Ancak aktarma arası yeterli süreyi kapsıyorsa ve yolcu vaktinde check-in yaptıysa, rötar nedeniyle bağlantılı uçuş kaçırılmış olsa bile tazminat hakkı doğabilir.
Bu nedenle:
- Gecikmenin sebebi
- Aktarma süresi
- Yolcunun zamanında check-in durumu
gibi detaylar kritik önem taşır.
Tazminat Dışında Hangi Haklar Korunur?
Tazminat hakkı doğmasa da SHGM, yolcunun belli hizmetlerden faydalanmasını öngörür. Bunlar:
- Bilgilendirme: Gecikme ya da iptalle ilgili duyuru yapılması
- İkram Hizmetleri: 2 saat ve üzeri gecikmelerde yiyecek-içecek sunulması
- Konaklama: 5 saatten fazla gecikmelerde otel ve transfer hizmeti
- Ulaşım: Konaklama gereken durumlarda havaalanı-otel arası ulaşım
Bu hizmetler, tazminat hakkından bağımsız şekilde sunulmalıdır.
Profesyonel Destekle Haklarınızı Alın
Tazminat hakkınız olmadığını düşündüğünüz bir durumda bile, gecikmenin sebebi tam olarak anlaşılmadı ise uzman yardımı almak faydalıdır. Havayolu gecikme sebebini "olağanüstü hal" olarak bildirse de, gerçekte teknik bir arıza ya da personel yetersizliği olabilir.
Bu gibi belirsiz durumlarda Uçuş İptali uzman ekibiyle iş birliği yaparak, hakkınız olan tazminat için başvuruda bulunabilirsiniz.
Uçuş aksaklığında tazminat süreci yalnızca form doldurmakla sınırlı değildir. Hava yolları bazı durumlarda talebi gerekçesiz olarak reddedebilir. Böyle bir durumda, hak kaybı yaşamamak adına belgelerle desteklenmiş profesyonel başvurular yapılmalı, gerekiyorsa Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurulmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Havayolu tazminatları konusunda hak kaybı yaşamamak için SHGM tüzüğüne uygun olarak haklarınızı bilin, emin olmadığınız durumlarda uzman desteği almaktan çekinmeyin!
Hangi durumlarda tazminat talep edemem?
Olağanüstü haller, hava muhalefeti, grev, doğal afetler, yolcunun gecikmesi, check-in yapmaması gibi durumlarda.
3 saat altı gecikmeler için hak talep edebilir miyim?
Hayır, SHGM'ye göre en az 3 saat ve üzeri gecikmeler tazminat hakkı doğurur.
Uçağa alınmamam halinde hangi durumlarda tazminat alamam?
Geç kalma, eksik evrak, uygunsuz davranış gibi yolcu kaynaklı sebepler varsa tazminat hakkı doğmaz.
Tazminat ödemesi alamasam da hangi haklarım saklı kalır?
İkram, bilgilendirme, konaklama ve ulaşım hizmetleri gecikme sürelerine göre sağlanmak zorundadır.
Tazminat talep etmek için yaş sınırı var mı?
Hayır, yok. Adına bilet düzenlenen tüm yolcular (bebek, çocuk dahil) tazminat talebinde bulunabilir.
Aktarmalı uçuşta gecikme yaşanırsa tazminat alabilir miyim?
Eğer ilk uçuş geciktiği için sonraki bağlantılı uçuş kaçırılmışsa ve toplam gecikme 3 saati aşıyorsa, tazminat hakkı doğabilir.
Teknik arıza gerekçesiyle iptal edilen uçuşta tazminat alabilir miyim?
Teknik arızanın önlenemez ve öngörülemez olduğu belgelenirse tazminat ödenmeyebilir; ancak bakım ihmali varsa tazminat hakkı doğar.
Havayolu grevdeyse tazminat hakkım var mı?
Havayolu çalışanlarının planlı grevlerinde genellikle tazminat hakkı doğar; dış kaynaklı (hava trafik kontrolü gibi) grevlerde ise olağanüstü hâl kapsamına girer